İyot: Dost mu Düşman mı?

İyot: Dost mu Düşman mı ? Günlük iyot ihtiyacı, yaş, cinsiyet ve yaşam evresine bağlı olarak değişir. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), Uluslararası İyot Yetersizliği Hastalıklarının Kontrolü Konseyi (ICCIDD) ve UNICEF, günlük iyot ihtiyacını belirlemek için aşağıdaki önerilerde bulunmuştur:

• 0-5 yaş arası bebekler ve çocuklar: 90 mikrogram (mcg)
• 6-12 yaş arası çocuklar: 120 mikrogram (mcg)
• 12 yaş ve üzeri gençler ve yetişkinler: 150 mikrogram (mcg)
• Hamile kadınlar: 250 mikrogram (mcg)
• Emziren kadınlar: 250 mikrogram (mcg)

İyot, doğal olarak deniz suyunda, toprakta ve bazı gıdalarda bulunan eser elementtir. İyot açısından zengin besin kaynakları şunlardır:

1. Deniz ürünleri: Balık, kabuklu deniz ürünleri ve deniz yosunu (örneğin kelp ve nori gibi) gibi deniz ürünleri genellikle yüksek miktarda iyot içerir.
2. Süt ve süt ürünleri: Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri, hayvanların beslenmesi ve sütteki iyotun doğal olarak bulunan bir bileşeni nedeniyle iyot açısından zengin besin kaynaklarıdır.
3. Yumurta: Yumurta sarısı, iyot açısından zengin bir besin kaynağıdır.
4. İyotlu tuz: İyotlu tuz, iyot eksikliği olan bölgelerde önemli bir iyot kaynağıdır. Tuz, iyot eksikliğini önlemek amacıyla iyot ile zenginleştirilmiştir.
5. Ekmek ve tahıllar: Bazı bölgelerde, ekmek ve tahıl ürünleri de iyot açısından zenginleştirilmiştir. İyotlu un ve ekmek, özellikle Avustralya gibi ülkelerde iyot alımını artırmak için kullanılır.
6. Bazı sebzeler ve meyveler: Topraktaki iyot miktarına bağlı olarak, bazı sebzeler ve meyveler de iyot içerebilir. Bununla birlikte, bu gıdaların iyot içeriği coğrafi konum, toprak ve sulama suyundaki iyot miktarı gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.

Ülkemiz iyot yetersizliği olan bir coğrafyadadır. Yetersiz veya aşırı iyot alımı tiroid fonksiyonlarında bozulmalara yol açabileceğinden, önerilen günlük iyot alımına uygun bir şekilde iyot tüketmeye dikkat etmek önemlidir. yot alımınızı artırmak için, yukarıdaki besinleri diyetinize dahil ederek dengeli ve çeşitli bir beslenme düzeni uygulayabilirsiniz.

” İYOT HEKİM TARAFINDAN SAPTANMIŞ BİR SEBEP OLMADAN ÖZELLİKLE YÜKSEK MİKTARDA ALINMAMALIDIR. ”

Örneğin Lugol solüsyonu, potasyum iyodür (KI) ve elemental iyot (I2) içeren su bazlı bir iyot çözeltisidir. Lugol solüsyonunun standart konsantrasyonu, %5 elemental iyot (I2) ve %10 potasyum iyodür (KI) içerir.  Dolayısıyla, 1 mL  (Kabaca 20 damla) standart Lugol solüsyonu, toplamda yaklaşık 127 mg  (günlük ihtiyaç 90-250 mcg) 1mg = 1000 mcg ise 127 mg = 127.000 mcg kullanılabilir iyot içerir ki anlaşıldığı gibi bir insanın ihtiyacının çok çok üstünde bir miktardır.

Ayrıca, Lugol solüsyonunun konsantrasyonu farklı ürünlerde ve formülasyonlarda değişebilir. Farklı formülasyonlarda bu hesapladığımız miktar çok çok daha yüksek olabilir.

Bakalım iyotu fazla alırsak neler olabiliyor ?

İyot fazlalığı, yani aşırı iyot alımı, tiroid fonksiyonlarında bozulmalara ve bazı tiroid hastalıklarına yol açabiliyor. Tıp literatüründe iyot fazlalığı ile ilgili bilinen sonuçlar şunlardır:

1. Jod-Basedow fenomeni:Aşırı iyot alımı, özellikle iyot eksikliğine bağlı hipertiroidizm yaşayan bireylerde, tiroid bezinin aşırı çalışmasına (hipertiroidizm) ve tiroid bezinin büyümesine (guatr) neden olabilecek bir durumdur. Bu fenomen, iyot eksikliği geçmişi olan ve ani olarak yüksek miktarda iyot alımına maruz kalan bireylerde daha sık görülür.
2. Iyotlu tiroidit:Aşırı iyot alımı, bazı kişilerde tiroid bezinde iltihaplanmaya (tiroidit) yol açabilir. Bu durum, tipik olarak ağrılı bir tiroid bezine ve hipotiroidizm veya hipertiroidizm belirtilerine neden olur.
3. Hipotiroidizm:Aşırı iyot alımı, bazı durumlarda tiroid bezinin az çalışmasına (hipotiroidizm) yol açabilir. Bu durum, iyot fazlalığına bağlı olarak tiroid hormon sentezinde ve salgılanmasında bozulmalar nedeniyle ortaya çıkar
4. Aşırı iyot alımının gebelik ve emzirme dönemindeki etkileri:Gebelik ve emzirme döneminde aşırı iyot alımı, anne ve fetus için riskler oluşturabilir. Bu durum, özellikle fetal ve neonatal tiroid fonksiyonlarında bozulmalara ve hipotiroidizme yol açabilir.
5. Tiroid kanseri riskinde artış: Bazı çalışmalar, aşırı iyot alımı ile tiroid kanseri riskinde artış arasında ilişki olduğunu öne sürmüştür. Ancak bu konudaki kanıtlar hala kesin değildir ve daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulmaktadır.
6. Çocuklarda ve adolesanlarda tiroid fonksiyon bozuklukları:Aşırı iyot alımı, özellikle çocuklar ve adolesanlar için riskli olabilir, çünkü bu yaş gruplarında tiroid fonksiyonlarında daha hassas değişikliklere neden olabilir.

İyot eksikliğinin kesin ölçümü için en yaygın ve güvenilir yöntem, idrar iyot konsantrasyonunun ölçülmesidir. İdrar örnekleri, genellikle rastgele, spot (anlık) örnekler veya 24 saatlik toplam idrar örnekleri şeklinde toplanır.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO), UNICEF ve International Council for the Control of Iodine Deficiency Disorders (ICCIDD) tarafından yayınlanan ortak rehberlik, idrar iyot düzeylerine göre iyot durumunu değerlendirmek için aşağıdaki kategorileri kullanır:

1. İdrar iyot konsantrasyonu <20 mcg/L: İyot eksikliği
2. İdrar iyot konsantrasyonu 20-49 mcg/L: Hafif iyot eksikliği
3. İdrar iyot konsantrasyonu 50-99 mcg/L: Yetersiz iyot alımı
4. İdrar iyot konsantrasyonu 100-199 mcg/L: Yeterli iyot alımı
5. İdrar iyot konsantrasyonu 200-299 mcg/L: İyot alımında hafif artış
6. İdrar iyot konsantrasyonu ≥300 mcg/L: Aşırı iyot alımı

Bu öneriler, bireylerin yeterli iyot alımını sağlamak ve iyot eksikliği ile ilişkili sağlık sorunlarını önlemek amacıyla belirlenmiştir.

Sonuç olarak; iyot, doğal olarak besinlerde, iyotlu tuzda bulunmaktadır. Ülkemiz iyot eksikliği bölgesi olmasına rağmen iyot ezbere kulaktan dolma bilgiler ile kontrolsüz kullanılabilecek bir besin takviyesi değildir. Mutlaka hekim önerisi ve kontrolünde kullanılmalıdır.